Ochrona krajobrazu.
Prawie połowa gminy (5570 ha) wchodzi w skład Hyżniańsko-Gwoźnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jest to obszar pomiędzy południową i zachodnią granicą gminy, na południe od drogi z Lecki do Błażowej (z ominięciem miasta), skąd początkowo wzdłuż drogi do Piątkowej, przez Makłuczkę - prawie po granicy lasu do granicy z gminą Hyżne.
Ochrona przyrody.
- rezerwaty:
1. "Wilcze" - leśny (głównie buczyna karpacka)
Utworzony zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 lipca 1997 r. (ogłoszenie - Monitor Polski Nr 56 poz. 548) o pow. 342,33 ha, położony w południowo-zachodniej części wsi Kąkolówka, obejmujący lasy w obrębie wzniesienia o nazwie Wilcze, w oddziałach 1106, 1109-1115, 1119, 1120 i 1121 Nadleśnictwa Strzyżów.
2. "Mójka" - faunistyczno-florystyczny (bobry)
Utworzony zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 lipca 1997 r. (ogłoszenie - Monitor Polski Nr 56 poz. 542) o pow. 285,56 ha, położony w południowej części wsi Futoma, w oddziałach leśnych 1081-1089 Nadleśnictwa Strzyżów, obejmujący obszar lasu, wód i łąk.
- pomniki przyrody:
1. Buk pospolity "Miłosz" (ok.200 lat) - obwód 364 cm - na terenie wsi Kąkolówka, przy drodze Błażowa-Ujazdy.
2. Dąb szypułkowy (ok.200 lat) - obwód 430 cm - na terenie miasta Błażowa - Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna.
3. Dąb szypułkowy (ok.200 lat) - obwód 300 cm - na terenie Błażowej Dolnej - na skraju kompleksu leśnego, ok. 200 m na północ od drogi Błażowa-Dylągówka.
4. "Błędny Kamień" - skata magmowa (450 x 550 x 110 cm) na terenie wsi Kąkolówka ok. 100 m od lasu. Z kamieniem związana jest legenda o diable, który niósł głaz aby zniszczyć zamek w Odrzykoniu i upuścił go tutaj przez pomyłkę.
Zasoby mineralne:
- eksploatowane: pokłady gliny lessowej
- nieeksploatowane: szare mikowe piaskowce wapniste
- wody szczelinowe czwarto i trzeciorzędowe
- wody oligoceńskie
- diatemity (okolice Nowego Borku i Futomy)
- zoolity (okolice Futomy)
Ochrona konserwatorska.
Obszary objęte ochroną konserwatorską:
układ urbanistyczny miasta Błażowa,
pozostałości pierwotnego układu planistycznego wsi Błażowa (po zachodniej stronie Ryjaka),
zabytkowe zespoły kościelne w Błażowej i Futomie,
zabytkowy zespół dworsko-parkowy w Błażowej,
zabudowa miejska, 
cmentarze, kaplice, kapliczki, figury, pomniki,
układy ruralistyczne wsi,
krajobraz kulturowy (w tym charakter zabudowy) i krajobraz naturalny,
stanowiska archeologiczne,
miejsca obserwacji archeologicznej,
drzewostan.
Przed podjęciem jakichkolwiek prac remontowo-budowlanych związanych z ewentualną rozbudową i nadbudową, modernizacją, adaptacją i zmianą przeznaczenia obiektów zabytkowych, należy uzyskać zgodę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Dla zapewnienia ochrony układów i obiektów zabytkowych wyznacza się następujące rodzaje stref ochrony konserwatorskiej, oznaczone na rysunku studium:
“A” – ścisłej ochrony konserwatorskiej, w której wszelkie działania wymagają uzgodnienia ze służbą konserwatorską,
“B” – ochrony zachowanych elementów zabytkowych, w której obowiązuje zachowanie istniejących elementów o wartościach kulturowych i dostosowanie nowego sposobu zagospodarowania do historycznej kompozycji,
“E” – ochrony ekspozycji obiektów zabytkowych, w której nie należy dopuszczać zagospodarowania - w szczególności zabudowy, mogącej zniekształcić ekspozycję zespołów zabytkowych,
“K” – ochrony krajobrazu kulturowego, w której winno się zmierzać do zachowania lub częściowego odtworzenia elementów krajobrazu urządzonego,
“OW” – obserwacji archeologicznej, w której wszelka działalność inwestycyjna wymaga prowadzenia nadzoru archeologiczno-konserwatorskiego,
“H” – ochrony obszarów historycznego zainwestowania, w której należy pozostawiać istniejące relikty historycznych założeń planistycznych lub zabudowy w pierwotnym stanie lub wkomponować je – pod nadzorem konserwatorskim – w nową zabudowę.
Strefami ścisłej ochrony konserwatorskiej “A” obejmuje się:
Dwór z parkiem i stawem usytuowanym przy alei dojazdowej do zespołu - w Błażowej (A1). Należy dążyć do przywrócenia pierwotnej architektury budynku dworskiego na podstawie zachowanych zdjęć archiwalnych. Cały zespół dworski nie może być dzielony. Ewentualna nowa zabudowa niezbędna do funkcjonowania dworu może być lokalizowana jedynie po wschodniej stronie dworu, w maksymalnym oddaleniu od granicy strefy ochrony konserwatorskiej A1, winna cechować się dyskretna architekturą, zharmonizowaną z zabytkowym otoczeniem. Wskazane jest odtworzenie historycznego układu dróg i ścieżek.
Kościół parafialny i położona po przeciwnej stronie ulic 3-go Maja dawna wikarówka a obecnie plebania oraz teren wokół kościoła, z usytuowanym na nim metalowym krzyżem na kamiennym cokole i starodrzewem - w Błażowej (A2). Wszelkie działania winny zmierzać do możliwie najpełniejszej rewaloryzacji historycznego założenia.
Wzgórze kościelne z kościołem parafialnym pod wezwaniem Św. Leonarda, Walentego i Michała Anioła, jego ogrodzeniem, plebanią i figurą Św. Wojciecha usytuowaną u podnóża wzgórza oraz starodrzewem - w Futomie. Niezbędne jest zabezpieczenie istniejących zabytkowych obiektów przed ewentualnymi ruchami masowymi gruntu (osuwiska).
Strefami ochrony zachowanych elementów zabytkowych “B” obejmuje się:
Teren historycznego układu urbanistycznego Błażowej wraz z jego zabudową, układem drożnym, placem rynkowym i starorzeczem Piątkówki (B1). Na terenie tej strefy dopuszcza się możliwość wprowadzenia nowej zabudowy przy ul. 3-go Maja jedynie jako uzupełniającej, o gabarycie dostosowanym do istniejącej, historycznej zabudowy. Zachowana zabudowa wymaga rewitalizacji m.in. poprzez utrzymanie jednej linii zabudowy ulic, odtworzenie historycznego wyglądu elewacji frontowych i innych detali, dachy obiektów o cechach zabytkowych należy zachować w istniejącej formie ewentualnie wymieniając pokrycie dachowe na dachówkę ceramiczną lub jej imitację, lub pomalowanie pokrycia na kolor dachówki ceramicznej. Obiekty dysharmonizujące w miarę możliwości należy dostosować do historycznej zabudowy np. poprzez przykrycie dachami symetrycznymi.
Obszar dawnego cmentarza parafialnego wraz z kaplicą cmentarną, zachowanym drzewostanem oraz z sąsiadującym z nim terenem w Błażowej (B2). Obszar ten należy utrzymać w istniejącym stanie, zachować istniejący nagrobek oraz drzewostan. Dopuszcza się możliwość uzupełnienia zadrzewienia wokół cmentarza. Wskazany jest remont kaplicy na warunkach służby konserwatorskiej.
Teren wokół kaplicy mszalnej wzniesionej przed 1880 r. w Błażowej Dolnej, wraz z otaczającym go drzewostanem i kamiennym krzyżem, usytuowanym przy drodze do Błażowej - po prawej stronie (B-1). Zaleca się maksymalne osunięcie ewentualnej zabudowy od kaplicy. Ewentualna zabudowa musi uwzględniać tradycyjny charakter architektury ludowej i nie może zdominować istniejącego obiektu zabytkowego. Należy stosować dachy symetryczne, kryte dachówką lub materiałem ją imitującym oraz stolarkę o tradycyjnych podziałach. Wskazana jest budowa budynków o rzutach prostokątnych o niewielkiej kubaturze, parterowych, z ewentualnym poddaszem użytkowym.
Teren z kaplicą mszalną powstałą przed 1851 r. w Błażowej Górnej (B-2), z istniejącym starodrzewem (dąb i duże okazałe lipy), na terenie istniejącej zagrody. Niewskazane jest zagęszczanie zabudowy w zagrodzie, a ewentualna lokalizacja nowego obiektu dopuszczalna jest jedynie na zapleczu budynku mieszkalnego. Remont kapliczki winien być oparty o wytyczne konserwatorskie.
Teren, na którym zlokalizowana jest kaplica mszalna, zbudowana na zapleczu budynku szkolnego, zwrócona frontem do rzeki, z pomnikowymi 4 lipami w Kąkolówce (B-3).
Kaplica murowana w Piątkowej – Łęgu wraz z okalającym ją starodrzewem ( 2 lipy), położona na skraju zagrody nr 41 (B-4). Niewskazane jest zagęszczenie najbliższego otoczenia nowymi obiektami, które by mogły zdominować kaplicę. Zaleca się zachowanie tradycyjnej zabudowy otoczenia, w szczególności domu Nr 41.
Teren na wschód od zespołu kościelnego, na którym znajduje się zgrupowany starodrzew, głównie lipy, a także zachowany reliktowo dawny staw plebański oraz cmentarz parafialny - w Futomie (B-5). Zachować należy istniejący starodrzew. Wskazane jest dążenie do odtworzenia stawu i niezabudowywanie obszaru.
Strefami ochrony ekspozycji obiektów zabytkowych ”E” obejmuje się:
Teren ekspozycji kościoła parafialnego z ulicy Armii Krajowej w Błażowej. Teren ten winien pozostać niezabudowany, stanowiąc zabezpieczenie widokowe kościoła.
Teren pomiędzy wzgórzem kościelnym a drogą przez wieś w Futomie (E1). Niewskazana jest lokalizacja nowej zabudowy bez uprzedniego opracowania analizy widokowej i zapewnienia odpowiedniej ekspozycji kościoła.
Teren na zachód od drogi do Błażowej od granicy z gminą Tyczyn, skąd eksponowana jest sylweta kościoła parafialnego w Borku Starym (E2). Niewskazana jest lokalizacja nowej zabudowy bez uprzedniego opracowania analizy widokowej i zapewnienia odpowiedniej ekspozycji kościoła.
Strefami ochrony krajobrazu kulturowego “K” obejmuje się:
Zespół osadniczy powiązany z krajobrazem naturalnym wzgórz ciągnących się wzdłuż dolin rzecznych - K1 (Białka, Błażowa Górna, Lecka, Kąkolówka),
Krajobraz kulturowy w przysiółku Głębokie wraz z zadrzewionymi jarami i głęboką doliną potoku – K2,
Krajobraz kulturowy części przysiółka Matulnik z "Mójką" – K3,
Krajobraz kulturowy przysiółka Wilczak Błażowski – K4.
W strefach tych nie należy lokalizować obiektów o dużej kubaturze i dysharmonizujących z tradycyjną zabudową i naturalnym otoczeniem. Wskazane jest zagospodarowanie istniejącej, tradycyjnej zabudowy drewnianej (głównie opuszczonej) na funkcje rekreacyjno-wypoczynkowe.
Strefami obserwacji archeologicznej “OW” obejmuje się:
Teren historycznego kościeliska przy ul. Kwiatkowskiego, zabudowany obiektami Sióstr Prezentek, oraz teren lokacyjny miasta Błażowa (OW1),
Teren niewielkiego wzniesienia, na którym prawdopodobnie istniała siedziba zarządcy Błażowej (OW2),
Teren dawnego folwarku w Nowym Borku, sąsiadującego bezpośrednio ze stanowiskiem archeologicznym .
Ogółem na terenie gminy zewidencjonowane jest 107 stanowisk archeologicznych. Są one potencjalnie narażone na zniszczenia. W przypadku pojedynczych śladów osadnictwa, przy prowadzeniu w ich rejonie jakichkolwiek prac ziemnych, należy zapewnić nadzór archeologiczny nad tymi robotami. Badaniami wykopaliskowymi należy objąć teren ul. Kwiatkowskiego, gdzie znajdował się najstarszy, drewniany kościół. Prowadzenie badań wykopaliskowych, sondażowych oraz nadzorów archeologicznych jest jedyną formą poznania potencjalnego osadnictwa pradziejowego i prześledzenia formy rozwoju w okresie późnego średniowiecza i w czasach nowożytnych. Wszelka działalność w obrębie stanowisk archeologicznych może być prowadzona tylko w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Strefami ochrony historycznego zainwestowania “H” obejmuje się:
Zespół dawnego folwarku w Nowym Borku (H1). Wskazane jest zachowanie istniejących reliktów folwarcznych, konserwację figury oraz prowadzenie działalności inwestycyjnej pod nadzorem archeologiczno-konserwatorskim (strefa OW).
Teren dawnego zespołu folwarcznego w Futomie (H2). Wskazane jest zachowanie i remont jedynego zachowanego budynku podworskiego.
Kościół parafialny p.w. św. Marcina i św. Mikołaja - Parafia erygowana została przed 1432 r. przez Piotra Lunaka Kmitę. Pierwszy kościół był drewniany. Dla bezpieczeństwa otoczony był przekopem tworzącym jakby odnogę Ryjaka, który opasując świątynię wpadał z powrotem do głównego koryta. Wskutek częstych wylewów kościół uległ zniszczeniu i został rozebrany (ok. 1822 r.). Obok była dzwonnica z 3 dzwonami i cmentarz otoczony parkanem, krytym gontowym daszkiem. Do budowy drugiego z kolei kościoła przyczynił się Karol Jerzy Flemming. Kościół ten był częściowo drewniany, częściowo murowany. Postawiono go w 1822 r. na wzgórzu, na którym stoi obecny kościół,. W latach 1896-1900 wzniesiono trzeci kościół wg planów Jana Sasa-Zubrzyckiego. Kościół ten ma 72 m długości, 54 m szerokości i 2 wieże o wysokości 50 m. Cegła na jego budowę pochodziła z Błażowej, a kamień z okolicznych wąwozów. Był remontowany w 1965 r. 
Otrzymał ori wówczas kształt i wystrój w stylu klasycystycznym z głównym wejściem w elewacji potu- dniowej na osi środkowej. Kilkadziesiąt lat później, na przełomie XIX i XX w., wzmocniono sklepienia kolebkowe w środkowej piwnicy i wykonano drobne roboty budowlane, w wyniku których zmieniła się funkcja i rozplanowanie wnętrz. Z okresem budowy dworu można wiązać powstanie parku. Dwór figuruje na mapie katastralnej Błażowej z 1851 r. Zaznaczono na niej jedynie obrys parku i folwark, nie uwzględniający jego kompozycji. Od 1912 r. założenie dworskie było własnością Nowaków, następnie dwóch Żydów - Bluma i Kramera, a w 1918 r. pozostałość dóbr błażowskich z dworem, folwarkiem i parkiem zakupił Ascher Silber - przemysłowiec z Rzeszowa, który do II wojny światowej prowadził wyprzedaż ziemi. W czasie okupacji niemieckiej pozostałość majątku wraz z zespołem dworskim znajdowała się w zarządzie komisarycznym. Od 1945 r. na terenie folwarku gospodarowała RSP (w dworze umieszczono biura). Przez pewien czas po wojnie w budynkach folwarcznych znajdowała się stadnina ogierów. Powolna degradacja zespołu dworsko-parkowego rozpoczęła się już od pocz. XX w. Nie ma przekazów o wcześniejszym układzie kompozycyjnym parku. W 1975 r. dwór wraz z parkiem został wpisany do rejestru zabytków woj. rzeszowskiego. Remont dworu w latach 1978-79 spowodowa ł znaczną degradację pierwotnego wystroju klasycystycznego budynku. 
Wieś w średniowieczu należała do distr. san: (1462), potem do ziemi sanockiej (1589). Początkowo nie była odrębną wsią, lecz przynależała do sąsiedniej wsi - Kąkolówki, o czym świadczą liczne dokumenty. M.in. w przywileju lokacyjnym wsi Kąkolówki (1429r.) Piotr Lunak (Kmita) pozwala Stanistawowi Kąkolowi założyć tę wieś również po obu stronach potoku Biała - czyli na terenie obecnej wsi Białka. Natomiast w 1585 r. Białka występuje już odrębnie od Kąkolówki. Białka, jak i inne wsie położone w sąsiedztwie Błażowej i należące do włości dynowskiej, była własnością prywatną. W XV i XVI w. należała do spokrewnionych ze sobą rodów Kmitów, Denowskich i Rzeszowskich. 
Skąpe są źródła dziejowe dotyczące historii wsi w XVII i XVIII w. Najprawdopodobniej, tak jak i inne wsie włości błażowskiej, stała się własnością Stefana Tekely, Węgra z pochodzenia - otrzymał ją od króla Władysława IV, który wkrótce cofnął to nadanie i w 1645 r. przekazał ją "iure caduco" Franciszkowi Wesselenyi, hrabiemu na Tęczynie i dziedzicowi na Gdowie. W pierwszych latach XVIII w. (przed 1706r.) dobra błażowskie kupił od Franciszka Wesselenyi Hieronim Augustyn Lubomirski. Po jego śmierci dobra zostały podzielone między synów. Po 1726 r. Błażową i okolice (więc pewnie i Białkę) przejął Aleksander Jakub Lubomirski. Ponieważ nie miał synów, odziedziczyła je córka - Fryderyka Konstancja Lubomirska. W 1785 r. część klucza błażowskiego sprzedała siostrze - Karolinie Henryce i jej mężowi, którym był Karol Jerzy Flemming. Prawdopodobnie w tej sprzedanej części znajdowała się i Białka, gdyż od ostatnich przedstawicieli rodu Flemmingów nabył ich dobra Wincenty Skrzyński, a w skorowidzach miejscowości z k. XIX w. i pocz. XX w. jako właściciele Białki figurują Skrzyńscy. Skąpe są informacje o rozwoju gospodarczym Białki: w 1465 r. było tu 5 kmieci; w 1585 r. wieś miała 1,5 łana, młyn wodny jednokołowy oraz 4 zagrodników z zagrodami. Więcej informacji pochodzi dopiero z XIX w. 
W 1851 r. była tu leśniczówka, 2 karczmy, folwark oraz liczne kapliczki i krzyże przydrożne. W 1870 r. Białka z Wólką miała 813 mieszkańców. W 1880 r. liczyła tu 923 mieszkańców. Były tu wtedy: 143 domy, szkoła ludowa jednoklasowa, kasa pożyczkowa gminna. Od swego początku Białka należała do parafii rzym.-kat. w Błażowej. Dopiero w 1983 r. został tu poświęcony kościół dojazdowy p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Maksymiliana Kolbe.
Wieś obecnie należy do gminy Błażowa. W średniowieczu należała do distr. sanoc., (1436 r.), potem ziemi sanockiej (1508, 1515, 1530). Futoma, jak i inne wsie położone w sąsiedztwie Błażowej i należące do włości dynowskiej, była własnością prywatną. W XV i XVI w. należała do spokrewnionych ze sobą rodów Kmitów, Denowskich i Rzeszówskich. Wiele ciekawych szczegółów do odtworzenia stanu zagospodarowania Futomy w 1 pot. XV w. wnosi dokument z 1439 r. - jest w nim mowa o uposażeniu sołtysa: dwór sołtysi, 7 tanów z karczmą i młynem nad potokiem Kolona, sadzawką i nawsiem oraz 1/6 część czynszów. Wynika z tego, że była to wieś na prawie niemieckim. W tym czasie była już dobrze zagospodarowana. Również dokumenty z XVI w. potwierdzają istnienie karczmy (1508 r., 1515 r., 1536 r., 1552 r.) i młyna (1515 r.; 1526 r.; 1530 r.; 1536 r.; 1552 r.). W 1552 r. w Futomie było już 34 gospodarzy. W 1451 r. erygowano tu parafię - której fundatorką była Matgorzata de Mościsz (córka Piotra Lunaka Kmity). W 1576 r. Piotr Biejkowski, miecznik czerski, ufundował tu drewniany kościół, poświęcony w 1595r. przez Jana Dymitra Solikowskiego arcb. Iwowskiego. Źródła historyczne dotyczące dziejów Futomy w XVII i XVIII w. są niestety skąpe. 
Najprawdopodobniej, tak jak i inne wsie włości błażowskiej, stała się początkowo własnością Stefana Tekely, potem w 1645 r. Franciszka Wesselenyi, od którego kupił ją Hieronim Augustyn Lubomirski (przed 1706r.). Po jego śmierci dobra podzielone zostały między synów. Po 1726 r. Błażową i okolice (więc zapewne i Futomę) przejął Aleksander Jakub Lubomirski, po nim dobra odziedziczyła (z braku synów), córka - Fryderyka Konstancja Lubomirska. W 1785 r. część klucza błażowskiego sprzedała siostrze - Karolinie Henryce i jej mężowi (Karol Jerzy Flemming). W tej sprzedanej części znajdowała się Futoma. (świadczy o tym informacja o powołaniu przez K. J. Flemminga pierwszej dworskiej straży do ochrony przed ogniem zabudowań dworskich m.in. folwarku w Futomie). Od ostatnich przedstawicieli rodu Flemmingów nabył ich dobra Wincenty Skrzyński. W rękach tej rodziny pozostały one do pocz. XX w. 
Więcej informacji o stanie zagospodarowania Futomy pochodzi dopiero z XIX w. W pot. XIX w. był tu kościół, folwark plebański z sadzawką, cmentarz, folwark dworski, karczma, kapliczki i krzyże przydrożne. Zabudowa wsi była drewniana. Działała tu kasa pożyczkowa gminna. Systematycznie wzrastała licz- ba ludności: 1283 - 1870 r.; 1481 - 1880 r. W latach 1910 - 1912 wybudowano nowy, murowany kościół. Był on konsekrowany w 1922 r. 
Nieco poniżej kościoła stoi kapliczka upamiętniająca tę budowę. Na niej umieszczono napis: "Tu stała kaplica podczas budowy nowego kościoła. 1912". 