Błąd
  • Błąd podczas ładowania danych z kanału informacyjnego

Witaj na nieoficjalnej stronie gminy Błażowa, miejscowości położonej w powiecie rzeszowskim w woj. podkarpackim. Dowiesz się tutaj nieco o naszej gminie oraz miejscowościach do niej należących.

Jeżeli chcesz współtworzyć stronę zachęcamy do założenia konta na stronie lub zalogowania się na konto redaktor z hasłem redaktor. Jeżeli się zalogujesz będziesz mógł dodawać do strony artykuły (będą one widoczne dopiero po akceptacji administratora).

Gmina Błażowa położona jest w centralnym obszarze Pogórza Dynowskiego, na wysokości 230 - 440 m n.p.m., wzdłuż dolin rzek: Strug i Ryjak. W skład Gminy wchodzi Miasto Błażowa i następujące wsie sołeckie: Białka, Błażowa Dolna, Błażowa Górna, Futoma, Kąkolówka, Kąkolówka - Ujazdy, Lecka, Nowy Borek i Piątkowa. Miasto Błażowa zajmuje 4 km2 powierzchni i liczy 2,1 tys. mieszkańców.

Rynek i architektura miejska

Miasto Błażowa powstało przypuszczalnie w okresie wczesnego średniowiecza. Do dnia dzisiejszego zachowało się kilkanaście starych domów typowych dla miasteczek dawnej Galicji oraz ratusz wybudowany w 1900 r. W centrum rynku znajduje się też pomnik Króla Wł. Jagiełły.

Zabytki sakralne

- Kościół parafialny pw. św. Marcina w Błażowej, pierwotnie drewniany. W związku z pełnioną przez niego funkcją obronną otoczony był przekopem do rzeki Ryjak. Wskutek jej częstych wylewów uległ zniszczeniu i około 1822 r. został rozebrany. Drugi kościół był w części murowany. Postawiono go w 1822 r. na wzgórzu, na którym stoi obecna świątynia. W latach 1896 - 1900 wzniesiono trzeci kościół według planów Jana Sasa - Zubrzyckiego. W jego wnętrzu znajdują się, m. in.: obraz Chrystusa Bolesnego najprawdopodobniej z końca XVIII w., barokowy krucyfiks oraz kociołek cynowy z XVIII w.

- Kościół parafialny pw. św. Leonarda, Walentego i Michała Archanioła w Futomie, wzniesiony w latach 1910 - 1912 na miejscu starego. Nowy, murowany był konsekrowany w 1922 r. Wewnątrz zostały umieszczone elementy wyposażenia ze starego kościoła. Poniżej świątyni stoi kapliczka upamiętniająca tę budowę.

- Kaplica cmentarna w Błażowej wzniesiona w 1904 r. w miejscu poprzedniej. Utrzymana jest w stylu neogotyckim.

Zabytki kultury materialnej

- Dwór w Błażowej wybudowany na przełomie XVIII oraz XIX w. Po przebudowie w 1977 r. został zniekształcony. Był to budynek drewniany, o mniejszym obrysie niż obecnie, z piwnicami wykonanymi z kamienia. Dwór znajduje się w otoczeniu zabytkowego parku.

- Plebania z 1910 r. w Błażowej.

Pomniki

- Pomnik Króla Władysława Jagiełły w Błażowej, wzniesiony w 1910 r. z okazji 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem.

Osobliwości przyrodnicze

- Skała magmowa „Błędny kamień” w Kąkolówce uznana za pomnik przyrody. Zwana jest także „Diablim kamieniem”. Swym kształtem przypomina koło o średnicy 5 m. Jest najprawdopodobniej pochodzenia wulkanicznego. Na terenie Kąkolówki, przy drodze Błażowa – Ujazdy, rośnie buk pospolity „Miłosz” o obwodzie 364 cm.

Podania i legendy

- Z „Błędnym Kamieniem” wiąże się legenda o diable niosącym głaz po to, by zniszczyć zamek w Odrzykoniu. Z woli Boga głaz ten stał się tak ciężki, iż diabeł musiał go wcześniej upuścić. Najstarsi mieszkańcy Gminy twierdzą, że sięgał niegdyś ponad las, a rozkruszyli go Niemcy, którzy podczas okupacji używali go do budowy drogi w Ujazdach. Kamień ten sprawia podobno, że ludzie błądzą po okolicznych lasach. Jedna z legend mówi, że kamień zapada się w ziemię – wraca na swoje miejsce do piekła.

Ciekawostka

- Na terenie gminy rozciągają się wzniesienia pasma „Wilcze”. Jego widokowy szczyt (506 m n.p.m.) był ulubionym miejscem poety Juliana Przybosia. W swoich wierszach wzniesienie to nazywał „Patrą”. Poeta pragnął być pochowany na szczycie tej góry. Doskonały punkt widokowy stanowi także graniczna wysokość pasma „Wilcze” w okolicach wsi Lecka (448 m n.p.m.). Przy dobrej pogodzie można dostrzec z niego Cergową oraz pasmo Bukowicy w Beskidzie Niskim.

Placówki muzealne

- Muzeum Społeczne Ziemi Błażowskiej

- Prywatne Muzeum Augustyna Rybki w Błażowej

Miasto i Gmina Błażowa położone są w odległości 25 km na południe od Rzeszowa, w centralnym obszarze Pogórza Dynowskiego na wysokości 230- 440 m n.p.m., wzdłuż dolin rzek Strug i Ryjak. W Gminie Błażowa występują zróżnicowane warunki glebowe i klimatyczne, przeważają gleby klasy IV. Na wierzchołkach i zboczach, w dolinach potoków występują gleby lepsze, nadające się do uprawy warzyw. Zbocza o większym nachyleniu wykorzystywane są pod uprawy zbóż i sadownictwo. Całość może stanowić bazę surowcowa dla przemysłu rolno spożywczego. W skład Gminy wchodzi miasto Błażowa i następujące wsie sołeckie: Białka, Błażowa Dolna, Błażowa Górna, Futoma, Kąkolówka, Kąkolówka - Ujazdy, Lecka, Nowy Borek i Piątkowa. Gmina Błażowa posiada dobre połączenia drogowe z ważniejszymi ośrodkami województwa rzeszowskiego. Znaczącym rzemiosłem dla tego terenu było tkactwo. Oprócz tkactwa rozwijały się także inne rzemiosła: kowalstwo, krawiectwo, szewstwo, rymarstwo, garncarstwo, młynarstwo, stolarstwo, wyrób kapeluszy słomkowych i hafciarstwo. Nie odegrały one jednak takiej roli gospodarczej jak tkactwo. Głównym Źródłem utrzymania mieszkańców Błażowej od początków istnienia osady było rolnictwo. Pomimo upływu wieków i wielu przemian Gmina nie utraciła swego typowo rolniczego charakteru, z przeważającą prywatną własnością ziemi. Z uwagi na swoje położenie z dala od wielkich aglomeracji miejskich Gmina Błażowa jawi się dla mieszkańców dużych miast jako oaza ciszy i spokoju. Stopień uprzemysłowienia jest niewielki. Gminę zamieszkuje prawie 11 tysięcy osób.

Gmina Błażowa graniczy z gminami: od zachodu z Lubenią, od północy z Tyczynem, od wschodu z Hyżnem, a od południa z gminą Niebylec i byłym województwem przemyskim. 
Odległość siedziby gminy - miasta Błażowa: od Rzeszowa - 25 km, od Tyczyna - 16 km, od Dynowa (przez Piątkową) - 13 km. Pozostałe miejscowości wchodzące w skład gminy: Nowy Borek, Błażowa Dolna, Błażowa Górna, Kąkolówka, Lecka, Białka, Futoma, Piątkowa.
Dojazd z Rzeszowa: drogą krajową nr 878 przez Tyczyn do Borku Starego - skąd drogą powiatową nr 612 przez Nowy Borek i Błażową Dolną. 
Charakterystyka geograficzno - przyrodnicza: cały obszar gminy wchodzi w skład centralnej części Pogórza Dynowskiego i obejmuje zlewnię (dorzecze) rzeki Ryjak. Rzeźba terenu urozmaicona: rusztowy układ grzbietów w kierunku głównie SE-NW, których wysokość względna rośnie w kierunku południowym od 280 do 450 m. Silnie rozwinięty system dopływów Ryjaka - powyżej Błażowej: m.in. potoki, Piątkówka, Kąkolówka Futomka i inne bez nazwy.

Powierzchnia gminy: 11270 ha. - w tym:

- użytki rolne ogółem ok. 64% (grunty orne ok. 51,5%, użytki zielone 11,5%, sady ok. 10%) 
- lasy: 20% - główne masywy leśne przy południowej i zachodniej granicy gminy oraz przy wschodniej granicy w okolicy przysiółka Wilczak i przy granicy z gminą Hyżne.

Na terenie gminy Błażowa notuje się łącznie 52 stanowiska archeologiczne. Najwięcej stanowisk zlokalizowano w Borku Nowym (31) oraz w Błażowej (z Dolną i Górną - 12). Są to stanowiska ze wszystkich okresów pradziejów oraz wczesnego i późnego średniowiecza. Wszystkie te znaleziska archeologiczne świadczą o wczesnym zasiedleniu tych terenów przez człowieka. 
Natomiast najwcześniejsze informacje źródłowe dotyczące tych terenów pochodzą z I poł. XV w. Błażowa musiała istnieć już 1 I 1429 r. Wtedy to Piotr Lunak Kmita wydał Stanisławowi Kąkolowi przywilej na założenie wsi Kąkolówki na prawie niemieckim. Wieś ta miała powstać nie tylko nad potokiem Denówka, ale i Biała, czyli na terenie obecnej wsi Białka (jednak nazwa Białka wtedy jeszcze nie występuje). Dopiero w dokumencie z 1465 r. występuje wieś "Kankolowska alias Byelka z potokiem Byalki". W tym samym dokumencie (1465 r.) jest też wzmianka o wsi Grzegorzkowa Wola, położonej obok nich w kierunku Straszydla. Wsi takiej nie ma obecnie, lecz być może wzmianka ta dotyczy wymienionej w 1589 r. Woli Leckiej, obecnie noszącej nazwę Lecka. W dokumencie fundacyjnym dla kościoła błażowskiego z 1432 r. pojawia się pierwsza wzmianka o wsi Piątkowa. W 1436 r. jest pierwsza wzmianka o Futomie. Zapiska z 1450 r. rozróżnia wsie Borek Stary i Borek Nowy (wcześniej - 1423 r. - istnieje wieś Borek). Jak wynika z informacji źródłowych, na przestrzeni wieków wsie założone w I poł. XV w. rozrastały się, oddzielały się od siebie (np. Białka oddzieliła się od Kąkolówki), oraz powstawały nowe w pobliżu starych, już istniejących (np. Lecka).

W średniowieczu wsie: Białka, Błażowa, Futoma, Kąkolówka i Piątkowa należały do ziemi sanockiej, natomiast Borek Nowy, należący do okręgu tyczyńskiego, początkowo należał do ziemi sanockiej, a po odłączeniu się od niej ww. okręgu - należał do ziemi przemyskiej (XVI w.). Stan ten trwał do 1772 r.

Po 1772 r. wsie obecnej gminy Błażowa weszły w skład cyrkułu rzeszowskiego, jednostki administracyjnej Królestwa Galicji i Lodomerii, należącego do monarchii Habsburgów. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918 r.) wsie te należały do województwa lwowskiego, a po 1945 r. do województwa rzeszowskiego.

Na mocy ustawy "O częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego" z 23 III 1933 wprowadzono gminy zbiorowe. Wtedy też powstała gmina zbiorowa Błażowa. 
Błażowa oraz Białka, Futoma, Kąkolówka i Piątkowa należały w średniowieczu do spokrewnionych ze sobą rodów Kmitów, Denowskich i Rzeszowskich. Wskutek kłopotów finansowych często zastawiali oni swoje posiadłości. Na Annie Marcinkowskiej, córce Katarzyny Niewiarowskiej (z rodu Rzeszowskich), skończyła się przynależność Błażowej do rodów Rzeszowskich, Denowskich i Kmitów.

W połowie XVII w. dobra błażowskie (w tym wsie należące obecnie do gminy Błażowa) otrzymał od króla Władysława IV Stefan Tekely, Węgier z pochodzenia. Król wkrótce cofnął swe nadanie i w 1645 r. przekazał te dobra "iure caduco" Franciszkowi Wesselenyi, hrabiemu na Tęczynie i dziedzicowi na Gdowie. W pierwszych latach XVIII w. (przed 1706 r.) dobra błażowskie kupił od F. Wesselenyi Hieronim Augustyn Lubomirski, kasztelan krakowski i hetman wielki koronny. Dobra przeszły w posiadanie rodu Lubomirskich herbu Śreniawa. Po śmierci H. A. Lubomirskiego dobra błażowskie przejęli jego synowie. W 1726 r. nastąpił podział majątku i właścicielem Błażowej oraz okolicznych wsi został Aleksander Jakub Lubomirski. Po jego śmierci odziedziczyła je córka - Fryderyka Konstancja (synów nie miał). W 1785 r. część dóbr błażowskich sprzedała siostrze - Karolinie Henryce i jej mężowi, którym był Karol Jerzy Flemming, minister saski. Od ostatnich przedstawicieli rodu Flemmingów nabył Błażową i okolice Wincenty Skrzyński, którego żoną była Konstancja Fredrówna. W rękach tego rodu dobra błażowskie pozostawały do początku XX w. Jako ich właściciele figurują: Władysław Skrzyński (1872 r.), Wanda de Skrzyńske comitissa Ostrowska (1879 r.), spadkobiercy Wandy hr. Ostrowskiej (1886 r.), Zdzisław Skrzyński (1904 r.). W 1904 r. Zdzisław Skrzyński sprzedał Błażową wraz z folwarkami w Lecce, Kąkolówce i Futomie Kazimierzowi i Emilii Nowakom z Sanoka. 
Odmienne były losy Borku Nowego i powstałej później Lecki. 
Borek Nowy należał do okręgu tyczyńskiego i w średniowieczu był własnością rodu Pileckich. Ok. 1585 r. Anna Pilecka (ostatnia z rodu) poślubiła Krzysztofa ze Stangenbergu Kostkę herbu Dąbrowa. Dobra tyczyńskie (m.in. Borek Nowy) przeszły w ręce Kostków, a następnie Dziatyńskich herbu Ogończyk (na mocy testamentu z 6 lipca 1646 r.). W 1670 r. Jan Klemens Branicki, marszałek nadworny, najechał zbrojnie dobra tyczyńskie odbierając je Michałowi Dziatyńskiemu. Ostatecznie, na mocy ugody z 1690 r., prawnym posiadaczem dóbr tyczyńskich (m.in. Borku Nowego) stał się Stefan Mikołaj Branicki. Braniccy dbali o swe włości, m.in. gruntownie uporządkowali administrację swych dóbr. 
W tych czasach do dominium tyczyńskiego należała także wieś Lecka (nie wiadomo od jak dawna). Po bezpotomnej śmierci (1771 r.) ostatniego z Branickich, wdowa po nim - Izabela z Poniatowskich - dokonała skomplikowanych działów majątkowych z ubocznymi spadkobiercami. Zatrzymała dla siebie dożywocie na dobrach tyczyńskich - do 1808 r. 
Dominium tyczyńskie rozpadło się na mniejsze posiadłości. W pot. XIX w. wschodnia część tych dóbr (m.in. Borek Nowy) należała do rodu Szymanowskich. 
Właścicielem Borku Nowego i Lecki w latach 70. XIX w. był Maurycy Szymanowski. W 1886 r. właścicielką Borku Nowego była Helena baronowa Brunicka, a Lecki - Helena i Maria baronowe Brunickie, Zofia hr. Wallis i współwłaściciele; 1890 r. - Borek Nowy bez zmian, Lecka - Helena baronowa Brunicka, Zofia hr. Wallis oraz Regina i Karolina Rychter. W 1905 r. właścicielem Borku Nowego był Konstanty baron Brunicki a Lecki - Maria baronowa Brunicka.

 

Wsie należące obecnie do gminy Błażowa były w XV w. już dobrze zagospodarowane. Były w nich folwarki, karczmy i młyny. Bardzo interesujące dane zawierają Akta Skarbowe - są w nich podane wartości podatku płaconego przez wsie z okolic Błażowej w XVI w. (1508, 1515, 1523, 1526, 1530, 1536, 1552). Wszystkie te źródła świadczą o fakcie, że dobra te były bardzo dobrze zagospodarowane (świadczą o tym także wysokie kwoty zastawów jeszcze w XV w.). Były tu liczne młyny, karczmy, browary, folwarki sołtysie i dworskie, sadzawki rybne. 
Kmitowie i Rzeszowscy byli fundatorami kościołów w swych dobrach (m.in. w Błażowej - 1432 r., w Futomie - 1451 r.). Byli oni dobrymi gospodarzami swych włości, czego nie można powiedzieć o niektórych późniejszych właścicielach tych dóbr - np. F. Wesselenyi prowadził gospodarkę rabunkową, podwyższał czynsze z dworskich młynów i karczem oraz opłaty z blechu. 
Jego następca - Hieronim August Lubomirski był dobrym gospodarzem w swych dobrach. Dbał o rozwój rolnictwa, handlu, wyrób płócien. We wsiach swych zakładał szkółki, gorzelnie, karczmy. Troszczył się też o Błażową po napadach na nią górskich opryszków. 
W czasach jego następców (m.in. Aleksandra Jakuba Lubomirskiego) opiekę nad dobrami błażowskimi sprawowali różni dzierżawcy, którzy prowadzili gospodarkę rabunkową. Dobrym gospodarzem okazał się dopiero Karol Jerzy Flemming, mąż Karoliny Henryki Lubomirskiej. Przyczynił się on do budowy drugiego z kolei kościoła w Błażowej, przebudował również dwór w Błażowej oraz odbudował blech dworski, zniszczony przez wojska szwedzkie. Zasłużył się także w sprawach pożarnictwa, gdyż ok. 1790 r. powołał pierwszą dworską straż do ochrony przed ogniem zabudowań dworskich w Błażowej oraz folwarków w Futomie i Kąkolówce.W latach 70 i 80. XIX w. we wsiach należących obecnie do gminy były kościoły (Błażowa i Futoma), kaplice (Błażowa, Kąkolówka), szkoły ludowe (Białka, Błażowa, Kąkolówka), gminne kasy pożyczkowe (Białka, Futoma), tartaki (Błażowa, Kąkolówka, Lecka), gorzelnie (Błażowa, Borek Nowy), browar, posterunek CK żandarmerii i urząd pocztowy (Błażowa). We wsiach przeważała zabudowa drewniana, chociaż trafiały się i budynki murowane. Przy drogach można było spotkać dużą liczbę kapliczek i krzyży przydrożnych. 
We wsiach należących obecnie do gminy Błażowa w okresie starapolskim funkcjonowały 2 parafie rz.-kat. - Błażowa (od 1432 r.) obejmująca ludność z Błażowej i okolicznych wsi, oraz Futoma (od 1451 r.), do której należała także ludność z sąsiedniej Piątkowej. W tym samym czasie Borek Nowy należał do parafii w Borku Starym. Wszystkie te parafie należały do diecezji przemyskiej. Dopiero XX w. przyniósł rozwój sieci parafialnej na tym terenie. W 1928 r. powstała parafia w Kąkolówce, w 1947 r. w Lecce (kościół poświęcony w 1948 r.), w 1972 r. w Piątkowej (kościół poświęcony w 1973 r.) i w Białce (kościół poświęcony w 1983 r.).

DSC_3039zzz.jpg